Król Jadwiga – innymi słowy co wiemy o królowej Jadwidze

Kiedyś uczono mnie, że królowa Jadwiga Andegaweńska była wyjątkową kobietą z powodu, że zasiadła na polski tron jako kobieta i dzierżyła władzę, aż nie wzięła ślubu z Władysławem Jagiełło. Władzę uzyskała oczywiście w wyniku braku prawowitego męskiego potomka Kazimierza Wielkiego oraz Ludwika Węgierskiego. Ten ostatni postarał się, aby nie przekazywać komuś władzę poza swoją dynastię, tak jak było w przypadku poprzednika.

Jadwiga i to co nam podaje Wikipedia

Jak podaje Wikipedia to królowa Jadwiga tak naprawdę nazywała się (niektórzy stwierdzą, że nadal) Jadwiga Andegaweńska i urodziła się pomiędzy 3 października 1373 rokiem a 18 lutego 1374 rokiem w miejscowości Buda (dla szczegółu jest to obecnie część Budapesztu). Zmarła natomiast w Krakowie 17 lipca 1399 roku. Ten kto poznał średniowieczną część historii Polski to wie, że Jadwiga jest z dynastii Andegawenów i jest córką Ludwika Węgierskiego, króla Węgier. Nasza królowa została koronowana w 1384 roku na króla Polski, tak na KRÓLA. W obecnych czasach nazywamy królową, ale jakbyśmy mieli ją oficjalnie i poprawnie tytułować to by była królem Polski, nawet po ślubie z Władysławem Jagiełło z 1386 roku.

Jeszcze na wstępie zaznaczę królowa Jadwiga była pierwszą żoną wspomnianego przed chwilą Władysława Jagiełły oraz stała się apostołką Litwy oraz świętą kościoła katolickiego i patronką Polski.

Jeśli chodzi o przyjęcie tytułu to na początku w dokumentach była określana jako Hedvigis filia regis Ungarie et Polonie (innymi słowy Jadwiga, córka króla Węgier i Polski). Po ostatecznym desygnowaniu Jadwigi przez Elżbietę Bośniaczkę na władczynię Polski królewnie przysługiwał tytuł heres Polonie, czyli dziedziczka Polski. Po koronacji natomiast na króla tytuł brzmiał Hedvigis Dei gracia regina Polonie, necnon terrarum Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuiavie, Pomoranieque domina et heres (Jadwiga z Bożej łaski królowa Polski, a także pani i dziedziczka ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej i pomorskiej).

Natomiast po zawarciu małżeństwa z Władysławem Jagiełłą do tytulatury polskiej Jadwigi dodawano tytulaturę litewską i ruską po mężu: Hedvigis regina Polonie, princepsque Lithuanie suprema et heres Russie (królowa Polski oraz najwyższa księżna Litwy i dziedziczka Rusi). W okresie od maja 1395 roku, kiedy zmarła jej siostra Maria (królowa Węgier) do lipca 1397 roku, kiedy zostało zawarte porozumienie ze szwagrem Zygmuntem Luksemburskim, Jadwiga używała tytułu heres Ungarie (dziedziczka Węgier).

To co mi wiadomo to Jadwiga została koronowana na króla Polski, po łacińsku nazywało się to in regem Polonie coronata. W tym momencie można zrozumieć, że po koronacji została pełnoprawnym władcą, pozycję tę utrzymała nawet po małżeństwie z Jagiełłą. Dla niektórych jest to niezrozumiałe. Mimo wszystkiego, w dokumentach, również wystawionych przez siebie, Jadwiga Andegaweńska nie była nazywana królem (czyli rex), ale – zgodnie ze swoją płcią – jako regina, czyli królową.

Jadwiga i jej życiorys z Wikipedii

Wyżej pisałem przedział czasowy związany z narodzinami królowej Jadwigi. Jest to spowodowane brakiem konkretnych dokumentów źródłowych potwierdzających konkretną datę. Jedynie można opierać się na przypuszczeniach oraz domysłach.

Dawniejsza historiografia za datę narodzin Jadwigi uznawała rok 1371, opierając się na błędnym przekazie Jana Długosza. W XX wieku historycy ustalili, że we wspomnianym roku przyszła na świat starsza siostra Jadwigi Maria Andegaweńska, a ostatnie dziecko Ludwika Węgierskiego i Elżbiety Bośniaczki urodziło się pod koniec roku 1373 albo na początku roku 1374.

W przypadku źródeł z epoki można wnioskować, że pomiędzy 3 października 1373 rokiem a 17 kwietnia 1374 rokiem. W pierwszym przypadku to z tą datą został wystawiony dokument Ludwika Węgierskiego mówiący o dwóch córkach króla i dziecku, które dopiero ma się narodzić. Natomiast z drugą datą wiążę się wystawiona instrukcja poselska wymieniająca imiennie trzy córki króla węgierskiego.

Padły przypuszczenia, że najbardziej prawdopodobny czas narodzin Jadwigi to pierwsze tygodnie roku 1374. Natomiast Anna Misiąg-Bocheńska przyjęła, że najpóźniejszym dniem narodzin Jadwigi to 18 lutego 1374 roku. To stwierdzenie ma argument, że według zapisków w Kalendarzu katedralnym krakowskim wynika, że 18 lutego 1386 roku Jadwiga była już in annis maturitatis, innymi słowy musiała mieć w tym dniu ukończone 12 lat.

W przypadku miejsca narodzin to mamy już pewniejsze informacje. Możemy przypuszczać, że jednym z miejsc narodzin był zamek wyszehradzki lub zamek budziński. Trudno jest potwierdzić w tym momencie dokładniejsze miejsce, bo go po prostu brakuje.

Co do dalszych losów już wiemy więcej. Z tego też powodu wiemy, że Jadwigę od dzieciństwa przygotowywano do pełnienia roli królowej poprzez wykształcenie. Pobyt w środowisku kulturalnym dworu w Budzie sprawił, że Jadwiga posiadła umiejętność czytania, znajomość języków obcych. Do tego wszystkiego zyskała zamiłowanie do lektury, muzyki, sztuki oraz nauki.

Inną ciekawostką jest to, że przyszła królowa 15 czerwca 1378 została zaręczona z ośmioletnim Wilhelmem z dynastii Habsburgów. Odbyła się nawet ceremonia zaręczyn mających charakter formalnego ślubu między dziećmi. Porozumienie to nie był to jednak kontraktem nierozerwalnym. W jednym z podpunktów padło stwierdzenie, że strona, która zerwałaby zaręczyny, wypłaci drugiej stronie 200 000 florenów w złocie.

Królowa Jadwiga, jej koronacja i sprawy małżeństwa

Po śmierci króla Ludwika Węgierskiego postanowiono na zjeździe w Radomsku 25 listopada 1382 roku, aby jedna z jego córek objęła tron Polski. Według ustaleń uchwalono:

Ściśle dochować hołdu wierności złożonego córkom nieboszczyka króla, byleby którakolwiek z nich razem ze swoim małżonkiem – oboje koronowani na króla i królową Polski – w Polsce przemieszkiwali stale.

Wdowa po zmarłym królu Węgier i Polski, Elżbieta Bośniaczka, wysłała na zwołany 26 lutego 1383 roku zjazd w Sieradzu uroczystą odpowiedź z przyrzeczeniem przysłania młodszej córki celem koronacji. Natomiast 13 października 1384 roku przybyła Jadwiga na Wawel. Trzy dni później została koronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę na króla Polski. Z powodu wieku ster rządów dzierżyli możnowładcy małopolscy, ale pozostawali w kontakcie z jej matką. Jednak nie powołano regenta, według słów Jana Długosza jest jeden powód.

Wszystko, co mówiła lub czyniła, znamionowało sędziwego wieku powagę.

Wcześniej pisałem na temat zaręczyn królowej Polski z Wilhelmem Habsburgiem, jego kandydaturę popierał książę opolski Władysław Opolczyk, który nawet opanował 24 sierpnia 1385 roku zamek wawelski. Będąc tam przygotowywał dopełnienie ceremonii małżeństwa. Natomiast panowie krakowscy mieli zupełnie inne plany. Chcieli związać Polskę z Litwą i ofiarowali polską koronę wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle, który miał przyjąć chrzest razem ze swoim państwem.

Według doniesień kasztelan krakowski Dobiesław Kurozwęcki przepędził austriackiego pretendenta z zamku. Natomiast Jan Długosz utrzymuje, że zrozpaczona młodziutka królowa, próbowała wówczas wyrąbać toporem bramę wawelską, by uciec z miłością swojego życia na Śląsk. Jednak harmonijny związek z Jagiełłą świadczy o czymś innym oraz o tym, że uczucia do Habsburga były zupełnie inne.

Małżeństwo z Władysławem Jagiełłą

11 stycznia 1386 roku w Wołkowysku panowie polscy oznajmili Jagielle, że Jadwiga zgodziła się zostać jego żoną, a królowa odwołała publicznie swoje zaręczyny z Wilhelmem. Z tego też powodu Jagiełło przybył do Krakowa, gdzie 15 lutego 1386 roku przyjął chrzest. Trzy dni później obydwoje władcy uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze na Wawelu. Po dwu tygodniach, 4 marca w katedrze wawelskiej odbyła się uroczysta koronacja przez abp. Bodzantę i obecnego legata papieskiego, Maffiolusa de Lampregnano, jej męża Władysława Jagiełły, na króla Polski.

Obecnie historycy wielokrotnie już spekulowali na temat relacji między Jadwigą i jej mężem. Dominującym przekonaniem jest to, że Jadwiga była w tym politycznym związku nieszczęśliwa, ze względu na różnicę wieku, wychowania czy kultury. Inni też twierdzą, że Jagiełło był raczej postacią ojcowską dla Jadwigi, a ich współżycie mogło mieć stosunkowo harmonijny charakter.

Działalność polityczna po ślubie z Władysławem Jagiełło

Zmieniając temat, na wiosnę 1387 roku Jadwiga stanęła na czele wyprawy rycerstwa polskiego, której celem była rewindykacja zajętej przez Węgrów Rusi Czerwonej. 8 marca 1387 roku potwierdziła przywileje dla Lwowa, gwarantując mu prawo składu. Tam też 26 września 1387 złożył jej hołd lenny hospodar mołdawski Piotr I.

W 1395 roku zmarła siostra Jadwigi – Maria, co osłabiło pozycję na Węgrzech jej męża Zygmunta Luksemburskiego. Aby nie psuć stosunków z Zygmuntem, Jadwiga zaprzestała używać tytułu królowej Węgier, ale się go nie zrzekła. W 1397 roku doszło do spotkania Zygmunta Luksemburskiego z Jadwigą i Władysławem Jagiełłą. Zygmunt dożywotnio odstąpił Jagielle swoje prawa do Rusi Halickiej, ten natomiast zrezygnował ze zwierzchnictwa nad Mołdawią i Podolem. Podpisano układ pokojowy, który miał obowiązywać przez szesnaście lat.

Zawarcie tego pokoju pozwoliło stronie polskiej na wystąpienie wobec Zakonu z roszczeniami dotyczącymi zwrotu ziemi dobrzyńskiej. W 1397 roku w Inowrocławiu odbyła zjazd z wielkim mistrzem krzyżackim Konradem von Jungingenem w celu wynegocjowania powrotu do korony ziemi dobrzyńskiej. Zjazd nie przyniósł pozytywnych rezultatów, Krzyżacy nie byli skłonni do oddania tego terenu.

Działalność kulturalna i fundacje kościelne

Na swoim dworze skupiła elitę intelektualną Polski, byli nimi Piotr Wysz, Mateusz z Krakowa i Hieronim z Pragi. Zleciła pierwsze w historii Polski tłumaczenie Księgi Psalmów na język polski, gdzie zachował się po dziś dzień egzemplarz tego dzieła znany jako Psałterz floriański.

Fundowała wiele nowych kościołów i uposażała już istniejące klasztory. Opiekowała się szpitalami. W 1397 roku założyła bursę dla polskich i litewskich studentów przy Uniwersytecie Karola w Pradze. W tym też roku uzyskała zgodę papieża na utworzenie fakultetu teologii na Akademii Krakowskiej.

Śmierć i pochówek

22 czerwca 1399 roku urodziła córkę Elżbietę Bonifację, która zmarła po niecałym miesiącu, 13 lipca 1399 roku. Jadwiga zmarła cztery dni później około godziny 13, prawdopodobnie na gorączkę połogową (infekcja spowodowana przedostaniem się drobnoustrojów do krwi krążącej i cała sytuacja jest związana z porodem). Królowa Jadwiga została pochowana w katedrze wawelskiej 19 lipca tego samego roku. Podczas jej pogrzebu Stanisław ze Skalbmierza, rektor Akademii Krakowskiej, powiedział wówczas m.in.:

Królowa była ozdobą kleru, rosą dla biednego, kolumną Kościoła, łaskawością dla dostojników, czułą opiekunką obywateli, matką biednych, ucieczką nędzarzy, obrończynią sierot, kotwicą słabych, opiekunką wszystkich poddanych.

W testamencie zapisała swój majątek Akademii Krakowskiej. Kiedy w styczniu 1887 roku otworzono jej grobowiec, znajdujący się w katedrze wawelskiej, stwierdzono, że klejnoty grobowe wykonane były ze skóry i drewna.

Grób powszechnie czczonej królowej nie znalazł oprawy godnej jej wyjątkowej pozycji i zasług. Być może w oczekiwaniu na rychłą kanonizację Jadwigi Andegaweńskiej odwlekano budowę bardziej okazałego grobowca. Przez ponad 200 lat skromna płyta lub tumba nad pochówkiem królowej znajdowała się po północnej stronie prezbiterium, obok wielkiego ołtarza katedry.

Bibliografia

1. Jadwiga Andegaweńska;

---

Pod tym linkiem znajdują się wszelkie informacje oraz teksty związane z hasłem król. Pod tym natomiast to co wspominałem pod hasłem władca.