Fortyfikacje zwane linią Maginota

Jak byłem mały to zastanawiałem się z jakiego powodu w czasie podboju Europy w Blizgrik w trakcie II wojny światowej faszyści ominęli granicę francusko – niemiecką. Po pewnym czasie do moich uszu dotarła informacja, że niemieckie wojska ominęły fortyfikacje zwane też linią Maginota na terenie Francji. Dzięki temu ominęły czekających na nich francuskich żołnierzy i długie walki o zdobycie wcześniej przygotowanych pozycji. A do tego przy okazji pod faszystowską okupację w międzyczasie znalazły się dwa kraje, Belgia i Holandia.

Ogólne informacje o Linii

Linia Maginota to nazwa stosowana na francuskie fortyfikacje zbudowane, a następnie wzmacnianych w latach 1929 – 1934 na wschodnich granicach państwa. Natomiast umacniano je do 1940 roku. Przeważnie mówiąc o Linii Maginota ma się na myśli najsłynniejsze umocnienia – na granicach z Niemcami i Luksemburgiem, chociaż nie była to jedyną fortyfikacją w takim stylu przy granicy niemiecko – francuskiej. Na całą linię składa się wiele części. Należy do niej właściwa Linia Maginota, Linia Obrony Renu, Nowe Fronty (które znajdują się przy granicy z Belgią) oraz Mała Linia Maginota (fortyfikacje na granicy z Włochami).

Francja po doświadczeniach po I wojnie światowej chcąc ominąć następnych walk pozycyjnych wyniszczających nie tylko ludzi, rozpoczęła przygotowania warowne przy granicy z Niemcami. Silne umocnienia kraju miały dać ofensywie przeciwnika i dać możliwość wyjścia z konktratakiem. Projekt umocnień powstał w czasie prac Komisji Organizacyjnej do spraw Rejonów Umocnionych CORF (Commission d’organisation des régions fortifiées), którą nadzorował minister wojny Francji Paul Painlevé. Jej nazwa wzięła się od następcy Painlevégo, ministra wojny André Maginota, który oficjalnie zreferował opinii publicznej we francuskim parlamencie założenia taktyki, opartej właśnie o te umocnienia. W zamyśle jej projektantów i pomysłodawców miała ona być przeszkodą nie do pokonania dla ewentualnej agresji Niemiec na Francję i była klasycznym rozwinięciem zasad wojny pozycyjnej – francuska doktryna wojenna zakładała wyższość wojny obronnej (pozycyjnej) nad działaniami ofensywnymi.

Podstawowymi elementami linii Maginota, tworzącymi jej najważniejsze odcinki były grupy warowne. Najczęściej ich stosowany podział wyróżnia forty artyleryjskie oraz małe forty, które zostały wyposażone jedynie w broń piechoty. Przeciętna duża grupa warowna liczyła 5-6 bloków (schronów), połączonych podziemną komunikacją, oraz dodatkowe bloki wejściowe.

Istniała bardzo duża różnorodność rozwiązań stosowanych w grupach warownych. Przeciętna duża grupa liczyła 5-6 bloków oraz 2 bloki wejściowe. Grupy dzieliły się na dwie części, pierwsza to bojową, druga to natomiast zaplecze. Część zaplecza mieściła się od kilkuset metrów aż do ponad kilometra za częścią bojową. Jej podstawę stanowiły bloki wejściowe i połączone z nimi tunelami podziemne koszary oraz magazyny. Największe grupy miały ponad 1000 osób załogi, natomiast przeciętnie było to około pół tysiąca ludzi. Ponieważ planowany czas obrony grup Linii miał wynosić nawet trzy miesiące, magazyny musiały pomieścić nie tylko żywność, ale również amunicję, odpowiednią ilość ropy do napędzania silników Diesla czy też części zamienne. Część bojowa składała się z bloków bojowych, rozrzuconych na przestrzeni kilkuset metrów, które w czasie walk wzajemnie mogą się osłaniać ogniem. Wszystkie obiekty takiej grupy połączone były tunelami.

Można wyróżnić kilka typów bloków w części bojowej, są to bloki piechoty, bloki artylerii, bloki obserwacyjne oraz bloki mieszane, których budowa wynikała zazwyczaj z oszczędności. Bloki piechoty wyposażone były w karabiny maszynowe, działka przeciwpancerne kalibru 37 milimetrów i 47 milimetrów oraz granatniki. Bloki artylerii wyposażone były w armaty 75 milimetrów bądź haubice 135 milimetrów, montowane albo w strzelnicach, albo w wieżach wysuwanych. Bloki obserwacyjne położone były zazwyczaj w najwyższym punkcie grupy, głównym ich wyposażeniem były kopuły obserwacyjne.

Najbardziej skutecznym rodzajem broni stosowanej na Linii Maginota były pancerne wieże wysuwane, w których zależnie od typu montowano karabiny maszynowe, działka przeciwpancerne bądź też działa. Były one jednak bardzo kosztowne, stąd też budowano je rzadko.

Podczas budowania Linii Maginota wykorzystywano także stare obiekty. Przykładowo w rejonie Maubeuge grupy warowne rozmieszczono na pozostałościach starych i rozebranych fortów. Baterie pancerne starych, poniemieckich grup warownych w Thionville zostały zmodernizowane, by móc udzielać wsparcia ogniowego fortyfikacjom. Ze względów oszczędnościowych w czasie budowy umocnień, zwłaszcza na mniej ważnych odcinkach wykorzystywano pancerze i uzbrojenie z I wojny światowej.

Jak powstawała Linia Maginota

Linia Maginota była jedną z koncepcji obrony wschodniej i północnej granicy Francji przed napaścią Niemiec. I wojna światowa skutecznie wykazała słabość tej linii obrony, kiedy to niemiecka piechota bez trudu wdarła się w głąb terytorium wroga. Po zakończeniu działań wojennych Francuzi rozpoczęli przygotowania do budowy defensywnego zaplecza swego kraju. Bohaterowie narodowi, marszałkowie Foch, Joffre i Pétain otrzymali zadanie opracowania planu przyszłych zabezpieczeń.

Wojskowi zdecydowanie różnili się pod względem wybieranych koncepcji, dlatego też z działaniami fortyfikacyjnymi początkowo zwlekano. Przez jałowe rozmowy w 1925 roku została podjęta decyzja przez M. Paula Painleve’a, ówczesnego ministra wojny, o utworzeniu Komisji do spraw Obrony Granic. Jej istnienie przynieść miało kompromis i z dawna oczekiwane czynne zajęcie się problemem. Ustalono wreszcie, iż szczególnie narażone na atak są trzy odcinki ewentualnego frontu, przyjmując zdobycie pozostałych za bardzo trudne.

Najwyższa Rada Wojenna zaaprobowała ambitne plany, szacując pięcioletnie wydatki związane z budową pasa na 3 miliardy 760 milionów franków. Prace rozpoczęto w lutym następnego roku, gdzie zbudowano dwa eksperymentalne obiekty. Wkrótce jednak budżet przedsięwzięcia zmniejszono. Powodem było forsowanie planów w Izbie Deputowanych, która w żaden sposób nie mogła zaakceptować tak monstrualnych wydatków. Po cięciach i przegłosowaniu wniosku w Izbie Deputowanych i Senacie koszty operacji miały wynieść 2 miliardy 900 milionów franków. Wkrótce projekt zaprezentował nowy minister wojny, Andre Maginot, przy tym dając pasowi umocnień nową nazwę, która przyjęła się w historiografii jako Linia Maginota.

W grudniu 1929 roku prace ruszyły pełną parą na terenie czterech fortec, które uznano za najważniejsze. Jak się potem okazało, Rachonvillers, Hackenberg, Simserhof i Hochwald były najsilniej rozbudowane i stanowiły najgroźniejszą zaporę. Niestety, ogólnoświatowy kryzys gospodarczy i ekonomiczny zmusiły Francuzów do ponownego zweryfikowania planów. Kolejne cięcia budżetowe negatywnie odbiły się na stanie przygotowań Linii Maginota. Wobec zmniejszonego budżetu budowniczy nie wykonali swej pracy tak, jak powinni. Planowana budowa kazamat i bunkrów prowadzona była w pośpiechu i niestarannie wobec braku odpowiednich środków finansowych.

Mimo ogromnych sił i środków włożonych w budowę Linii Maginota, nie udało się Francuzom powstrzymać naporu wojsk hitlerowskich. Powód był prosty – budowniczy skupili się na rozbudowywaniu umocnień na granicy z Niemcami, starając się odseparować od sąsiada, którego uważano za najgroźniejszego. Projektanci nie przewidzieli jednak, iż wschodnia granica to nie wszystko, zapominając o linii łączącej Francję z Belgią, która wkrótce stała się idealnym terenem dla niemieckich strategów, planujących Fall Gelb.

Podsumowanie

W przypadku Linii Maginota była to wielka inwestycja Francuzów, która miała powstrzymać ewentualny atak Niemców na francuskie tereny. Jednak można dwojako ocenić tą sieć budowli. Główny atak faszystowskich sił odbył się przez tereny obecnej Belgii i Holandii, gdzie tak naprawdę francuscy planiści i wojskowi się nie spodziewali takiego manewru. Chociaż atak nieprzyjacielskich jednostek się odbył i było im trudno się przebić przez francuskie fortyfikacje.

Mogę przyznać, że Linia do końca nie była przemyślana. Można było pociągnąć umocnienia od wybrzeża do wybrzeża wzdłuż całych wschodnich granic Francji. Dzięki temu można było bardziej zabezpieczyć państwo przed wrogiem. W takim przypadku była by możliwość lepszego przygotowania się do obrony oraz powołać dodatkowe jednostki, jak nie do obrony to przynajmniej do kontrataku.

Definicje

Blitzkrieg po niemiecku to wojna błyskawiczna. Natomiast w ogólnym znaczeniu termin oznaczający błyskawiczne uderzenie wojskowymi siłami zbrojnymi na dany kraj. Najważniejszym elementem wojny błyskawicznej jest wykorzystanie momentu zaskoczenia poprzez napad w skali strategicznej oraz dążenie do maksymalnego zmasowania głównych sił w kierunku pierwszego uderzenia. Nieprzyjaciel powinien zostać obustronnie oskrzydlony przez siły pancerne, a jego główne siły okrążone i zniszczone przez piechotę i artylerię w początkowym okresie wojny. Twórcą blitzkriegu był Alfred von Schlieffen. Teoretyczne podstawy blitzkriegu z użyciem czołgów zostały opracowane i po raz pierwszy zaprezentowane przez Heinza Guderiana w jego książce pt. Achtung – Panzer! wydanej w 1937 roku.

Fall Gelb jest to kryptonim planu działań wojsk hitlerowskich w Europie Zachodniej, zakładający uderzenie głównych sił Wehrmachtu na północne skrzydło frontu zachodniego, rozbicie większości wojsk francuskich i z nimi sprzymierzonych oraz opanowanie możliwie dużego obszaru, który mógłby stanowić dogodną bazę do prowadzenia wojny z Wielką Brytanią, z powietrza i na morzu.

Bibliografia

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Blitzkrieg;

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Linia_Maginota;

3. http://portalwiedzy.onet.pl/23976,,,,maginota_linia,haslo.html;

4. http://portalwiedzy.onet.pl/27173,,,,fall_gelb,haslo.html;