Fort Owcza Góra – fort, który jest częścią większej fortyfikacji

Fort Owcza Góra jest naprawdę jednym z ciekawych miejsc, które obecnie są opuszczone. Chociaż jest jedną z części większej linii umocnień to nawet jako osobna fortyfikacja jest imponująca. Warto zobaczyć to miejsce i zapoznać co tam się dzieje.

Fort Owcza Góra i informacje z Wikipedii

Według informacji ze znanego nam portalu można przeczytać, że fort Owcza Góra jest jako oddalony fort pomocniczy dla Twierdzy Kłodzko i będący systemem obronnym z okresu XVII i XVIII wieku.

Ufortyfikowanie położone jest w południowo-zachodniej Polsce, w północno-wschodniej części Kłodzka nad prawym brzegiem Nysy Kłodzkiej, na południowo-zachodnim zboczu Owczej Góry.

W 1742 roku Twierdza Kłodzko została przekazana przez Austriaków Prusakom. Ostatecznie Kłodzko znalazło się we władaniu Prusaków, którzy zyskali tereny hrabstwa kłodzkiego oraz Dolnego Śląska w konsekwencji wojny siedmioletniej. Plany ówczesnego pruskiego władcy, Fryderyka II, obejmowały umocnienie nowo zdobytych terenów poprzez budowę twierdz i warowni. Dzięki temu powstało omawiane umocnienie.

Można przyznać, że w tym samym okresie powstał też fort na Owczej Górze. Zaprojektowany został jako fort oddalony twierdzy Kłodzko. Wzorem takiego projektu było ufortyfikowanie w Moguncji z czasów starożytności, które było częścią północnych kresów Cesarstwa rzymskiego. W roku 1743 wybitny fortyfikator, znawca francuskiej szkoły fortyfikacyjnej, generał Gerhard Cornelius de Wallrave sporządził nowe projekty dla miasta Kłodzka. W projekcie ujął budowę fortu na Owczej Górze.

Budowa fortu na Owczej Górze według informacji z Wikipedii

Prace rozpoczęto po 1743 roku. Na początku kierował nimi sam Walrave, który jednak popadł w niełaskę i zastąpiony został przez pułkownika inżyniera Christiana Friedricha von Wredego. To właśnie jemu zawdzięcza się budowę zupełnie nowego, wielkiego fortu na Owczej Górze. Całość prac trwała 19 lat i przyniosła rezultat w postaci silnego fortu, całkowicie zabezpieczającego podejście do twierdzy od wschodniej strony i blokującego dolinę Nysy Kłodzkiej. Z taktycznego punktu widzenia było to najważniejsze przedsięwzięcie, jakie podjęli fortyfikatorzy Twierdzy Kłodzkiej.

Po 1750 roku fort wyposażono dodatkowo w cztery lunety (dodatkowe ufortyfikowania): Wodną, Goszycką, Wojciechowicką oraz Nową. Fort z Twierdzą Główną połączono wałem i transzeją, które biegły przez stoki obu wzgórz. Na prawym brzegu Nysy Kłodzkiej, na drodze wrocławskiej usytuowano Bramę Celną. Około 1779 roku wokół Korony Niskiej Fortu Owczej Góry wybudowano płaszcz w postaci siedmioramiennej gwiazdy, który został umocniony skarpowymi kaponierami w kątach kleszczy. Dla Fortu Owczej Góry pod płaszczem fortecznym zaprojektowano skomplikowany system chodników minerskich oraz system podziemnych chodników przeciwminowych wysuniętych w przedpole fortu, umożliwiających skryte podejście i wysadzenie dział przeciwnika.

Ze względu na duże koszty projekt sieci skomplikowanych chodników nie został w pełni zrealizowany, wykonano jedynie część sieci chodników oraz korytarze, piwnice, kazamaty i inne pomieszczenia, w tym drogi ewakuacyjne, z których można było skorzystać w razie zagrożenia. Następne projekty przebudowy realizowano tylko częściowo i nie miały one już większego wpływu na ostateczny kształt budowli. W 1802 roku wybudowano dodatkowy budynek koszarowy oraz dwupoziomową baterię ze schronem.

Co zrobiono z fortem jak stał się przestarzały – informacje z Wikipedii

Pod koniec XIX wieku rozpoczęto rozbiórkę szańców na przedpolach twierdzy i fortu. Fort nie został nigdy formalnie skasowany i jego umocnienia są zachowane do dziś. Chociaż w momencie rozbiórki wspomnianych przed chwilą miejsc fortyfikacja powoli stała się przestarzała.

Z powodu nie podjętego postanowienia wojewódzki konserwator zabytków podjął decyzję w dniu 2 grudnia 2002 roku, że fort został wpisany do rejestru zabytków. Przez to dalsze kroki związane z rozbiórką będą utrudnione – chociaż jak część rzeczy już dawno została zniszczona przez wandali a nie wiem czy kolejne nie zostaną gorzej potraktowane.

Dodatkowe informacje o fortyfikacji – wiadomości z Wikipedii

Fort składał się z dwóch dużych koron: Korony Niskiej i Korony Wysokiej. Korona Niska miała system kleszczowy oraz narys zwany moguncko-würzburskim, charakteryzujący się cofniętymi barkami bastionów, równoległymi lub prawie równoległymi do ich czół. Koronę Wysoką stanowiła budowla z kazamatami, wyposażona w ziemne osłony stanowisk strzeleckich, której barki połączone były z częściowo skazamatowanymi lunetami (dodatkowym umocnieniem).

W szyi (element przedbramia) fort posiadał koszary szyjowe, które mieściły się w dwuramiennym budynku zwanym czerwonymi koszarami, oraz charakterystyczny element fortu na Owczej Górze – częściowo skazamatowaną kaponierę szyjową, której zadaniem było osłanianie Bramy Górnej i wjazdu z drogi wrocławskiej, oraz zaopatrzenie fortu w wodę. Druga studnia umieszczona była w lewym barku bastionu Korony Niskiej, co podczas oblężenia narażało ją na szybkie zniszczenie przez ogień artyleryjski.

Większość umocnień wybudowano z łamanego kamienia, częściowo z cegły. Pod względem architektonicznym jest to styl militarny – surowy i pozbawiony jakichkolwiek zdobień. W zachowanych fragmentach fortu są widoczne jedynie ubogie kamienne portale, opasania okien i gzymsy.

Fort na Owczej Górze miał za zadanie uniemożliwić ostrzelanie Twierdzy Głównej ze szczytu wzniesienia, a także ułatwić obserwację wysuniętych północno-wschodnich przedpoli i poprawić kontrolę drogi w kierunku Wrocławia. Do jego funkcji należało też całkowite zabezpieczenie wschodniego podejścia do twierdzy, rozszerzenie pola widzenia obrońców od strony wschodniej oraz zablokowanie doliny Nysy Kłodzkiej i drogi na Wrocław.

Fort Owcza Góra w innych źródłach

Według informacji z innego źródła niż Wikipedia to fort pomocniczy na Owczej Górze miał za zadanie uniemożliwić ostrzelanie Twierdzy Głównej, a także stanowił doskonały punkt obserwacyjny, nie tylko na twierdzę w Kłodzku, ale też na okolice.

Pod koniec II wojny światowej znajdowało się w miejscu ufortyfikowania więzienie, a po wojnie magazyny. Kilka lat temu miało tutaj swoje siedziby kilka firm i hurtowni, obecnie jest niemal w całości opuszczona.

Ufortyfikowania na Owczej Górze niestety nie miały szczęścia i nie zostały zaadaptowane do zwiedzania. W efekcie czego wieku turystów nawet nie wie o istnieniu tego miejsca. Zrujnowane budynki nie zostały zabezpieczone i dostępne są dla każdego – co oznacza jedynie tyle, że obiekt niszczeje, nie tylko pod wpływem uciekającego czasu oraz niszczejącej pogody i natury. Do tego jeszcze wspominam o ludziach, którzy przez swoje działania, nie tylko imprezowe, wzmacniają siłę niszczącą Matki Natury.

Niszczeje, podlega ogólnej dewastacji z dnia na dzień. Można stwierdzić, że szkoda, że brakuje wciąż środków i pomysłów na jego zagospodarowanie oraz wykorzystanie. Wiadomo, że to kosztuje niemałe pieniądze. Bez tych środków twierdza podzieli los wielu innych zabytków, na utrzymanie których zabrakło nam dawniej oraz mamy podobny problem obecnie. Miasto Kłodzko ma w swoim budżecie środki na ratowanie i utrzymanie obiektów zabytkowych. Niestety pod te środki można zaliczyć starówkę miasta oraz na wszystkie budowle uznane za zabytkowe.

To co mi wiadomo to pomieszczenia nie są udostępnione do zwiedzania, można jednak wejść na dziedzińce i do niektórych, częściowo w ruinie, budynków. Warto zwrócić uwagę na konstrukcje sal, w których mieszkali żołnierze. Zachowały się także pomniejsze detale architektoniczne, oraz bramy wjazdowe i wartownie. Oczywiście w obecnej chwili jeszcze nie zostały zniszczone do tego stopnia i można je jeszcze zwiedzać na własną rękę.

Dawniej twierdza na Owczej Górze stanowiła sporą atrakcję turystyczną, głównie ze względu na niezapomniane panoramy miasta i głównej twierdzy. Obecnie wyrastają samosiejki i twierdza straciła walory widokowe, niemniej jednak warto tutaj zajrzeć.

Bibliografia

1. Fort Owcza Góra;
2. Moguncja;
3. Przedpiersie (fortyfikacja);
4. Luneta (fortyfikacja);
5. Szyja (fortyfikacja);
6. Kaponiera;
7. Twierdza Kłodzko i zapomniany fort Owcza Góra;
8. KŁODZKO FORT NA OWCZEJ GÓRZE;
9. Kłodzko – Fort Owcza Góra;
10. Fort Owcza Góra.

Do napisania tekstu zachęcił mnie film na jednym z kanałów na Youtube. Link do tego filmu znajduje się tutaj.

Natomiast pod tym linkiem znajdują się teksty na moim blogu związane z hasłem fort.