Ile razy Gdańsk był wolnym miastem?

Pamiętam z lekcji historii, że Gdańsk kilkukrotnie występował jako wolne miasto, które nie należało do żadnego z ówczesnych państw. Jedną z przyczyn mogło być to, że powtarzano mi historię kilkukrotnie w czasie mojej edukacji. Inną sprawą może jednak być to, że jednak było takim miastem.

Podstawowe informacje

Wolne Miasto Gdańsk to tak naprawdę autonomiczne terytorium obejmujące miasto Gdańsk i okolice. Zależnie od okresu niby było wolne, lecz pozostawało pod ochroną pruską (choć faktyczny protektorat sprawowała nad nim Francja) lub też Ligi Narodów. W każdym przypadku było to po jednym z traktatów powojennych, gdzie ustalano odpowiedni zakres terytorialny. Gdańsk był państwem – miastem Wolnym Miastem Gdańsk w dwóch okresach, 1807 – 1814 oraz 1920 – 1939. Za każdym razem ustalane terytorium oraz utracenie niepodległości było związane z militarnymi poczynaniami, które

Napoleoński Gdańsk

Spytacie się z jakiego powodu tak napisałem podtytuł? Cześć z Was może od razu skojarzyła pierwszy okres kiedy to Gdańsk był Wolnym Miastem. Okres 1807 – 1814 był to okres, kiedy to Napoleon I walczył ze wszystkimi europejskimi mocarstwami. Zanim miasto stało się niezależnym państwem to francuskie wojska oblegały go przez dłuższy czas. W pewnym sensie było to spowodowane, że działa oblężnicze nie były dostarczone na czas. Inną sprawą było to, że armia, która broniła miasta, pochodziła z Niemiec i z Rosji. Do tego jeszcze po Bałtyku pływała brytyjska flota, która też broniła tego kawałka ziemi.

Plan oblężenia Gdańska przez wojska francuskie
Plan oblężenia Gdańska przez wojska francuskie.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Siege_of_Danzig_plans_of_battles-1-.jpg

Działania oblężnicze zaczęły się 7 marca od zajęcia przez straż przednią wojsk francuskich. Do 10 marca został odcięty dopływ Raduni do miasta co skutkowało wstrzymaniem pracy młynów wodnych i zwiększyło problemy z zaopatrzeniem miasta w żywność. Pierścień oblężenia na lądzie zamknął się 20 marca gdy z Mierzei Wiślanej zostały wyparte wojska gen. Roquette. 26 marca garnizon miasta dokonał wypadu w celu zniszczenia okopów oblężniczych w rejonie Grodziska i Biskupiej Górki, a w efekcie opóźnienia postępów sił oblegających. ten nie przyniósł spodziewanych efektów. 24 kwietnia udało się w końcu ustawić na pozycjach artylerię oblężniczą, która niezwłocznie przystąpiła do bombardowania miasta. Już następnego dnia marszałek Lefebvre zaproponował obrońcom honorową kapitulację, która została odrzucona.

Walki trwały dalej. W trakcie pozorowanego ataku w nocy z 7/8 maja wojska francuskie zdobyły wyspę Ostrów, odcinając miasto od głównych zapasów żywności, oraz Szaniec Wapienny – wybudowany już w czasie działań wojennych pomiędzy Francją i Prusami ciąg umocnień w kierunku Wisły. Tydzień później nowe posiłki rosyjskie w sile 8 000 ludzi uderzyły z kierunku Twierdzy Wisłoujście, jednak zostały odparte. Ich klęska ostatecznie przekreśliła szanse na odsiecz ze strony Rosji dla oblężonego Gdańska. Problemy z żywnością i wzrastający opór mieszkańców pchnęły dowódcę twierdzy do poddania miasta. Uroczyste wkroczenie marszałka Lefebvre do miasta odbyło się ulicą Długą 27 maja o godzinie 9 rano.

Granice Wolnego Miasta Gdańsk zostały ustalone w Konwencji Elbląskiej z 6 grudnia 1807. Wycofujący się Prusacy zabrali z kasy miejskiej 2 miliony franków. W kolejnych latach Gdańsk ponosił koszty związane z utrzymaniem garnizonu francuskiego i prowadzeniem dużych prac fortyfikacyjnych. Było widać, że Francuzi spodziewali się odbicia miasta przez wrogie im kraje i z tego też powodu prowadzone były te nieprzyjemne dla miasta inwestycje.

Na mocy postanowień z Królestwem Pruskim, jako ustrój dla miasta wybrano ten sprzed 1793. W dalszej perspektywie miała zostać uchwalona konstytucja, zmieniająca ten stan. Jako nagrodę za zwycięstwo, 1 czerwca 1807 roku Napoleon przyznał marszałkowi Lefebvre honorowy tytuł księcia Gdańska. Został on zatwierdzony przez Senat miasta 11 czerwca. Utworzony w 1807 roku urząd francuskiego gubernatora sprawował, z krótką przerwą na inwazję na Rosję, aż do upadku Wolnego Miasta Gdańska generał Jean Rapp. Gubernator był bezpośrednio podległy cesarzowi i choć formalnie jego kompetencje ograniczały się tylko do spraw wojskowych, w rzeczywistości ingerował w niemal wszystkie sprawy wewnętrzne miasta.

Według ustaleń Były trzy ordynki, pierwszy to był Senat, drugi Ława, natomiast trzeci Rada Szesnastu. Najważniejszym organem miasta był Senat, składający się w początkowym okresie z 4 burmistrzów i 8 senatorów. Do 1808 roku liczba senatorów wzrosła do 18. Do kompetencji Senatu należały kontakty z gubernatorem, obsadzanie urzędów miejskich oraz bieżące administrowanie miastem. 12 osobowa Ława pełniła funkcje sądownicze. A Trzeci Ordynek brał udział wraz z pozostałymi w prawodawstwie i zarządzaniu miastem. Dla spraw bieżących wybierana była Komisja Szesnastu, w skład której wchodziło po czterech przedstawicieli każdego z kwartałów. Natomiast w 1809 roku jej skład został powiększony do 24 osób.

Oblężenie Gdańska w 1807, na obrazie z XIX wieku
Oblężenie Gdańska w 1807, na obrazie z XIX wieku.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Siege_of_Danzig_1807.PNG

Zniszczenia spowodowane działaniami wojennymi oraz zastój handlu na Bałtyku doprowadził do licznych bankructw domów handlowych. Do 1809 roku pozostało ich zaledwie 4. Główną przyczyną problemów była blokada kontynentalna narzucona przez Francję swoim sojusznikom. O skali problemu świadczyć może udział Anglii w Gdańskim eksporcie zboża, który wynosił 89% w 1800, a blokada spowodowała jego załamanie. Dodatkowym obciążeniem dla eksportu zboża jako głównego źródła dochodów miasta było ponowne nałożenie ceł przez Królestwo Prus na spław towarów Wisłą. Przypadki łamania blokady doprowadziły do utworzenia, 21 lipca 1810 roku w Nowym Porcie, francuskiej komory celnej. Po licznych zabiegach w celu jej zlikwidowania, Napoleon zgodził się wiosną 1811 roku na przekazanie dochodów pochodzących z komory do budżetu miasta.

Spłata kontrybucji przy niskich dochodach miasta była ponad siły jego budżetu. Francuski rezydent szacował, że niemal całe dochody miasta pochłania utrzymanie administracji i ciągle rozrastającego się garnizonu francuskiego. Ponadto dla towarowej części kontrybucji ceny były ustalane arbitralnie i często wielokrotnie zaniżone z powodu wzorowania ich na cenach sprzed oblężenia miasta. Miasto zostało również zobowiązane do wykupienia zajętych po kapitulacji nieruchomości, mimo że część z nich spłonęła. Dzięki temu jeszcze bardziej obciążyło kasę miejską.

Po klęsce Wielkiej Armii Napoleona I po rosyjskiej kampanii wojennej pozostałości wojska francuskiego kierowały się właśnie na Gdańsk, gdzie miały wzmocnić tamtejszy garnizon. Na początku było około 40 tysięcy żołnierzy, ale z powodu ran oraz możliwości do walki pozostało około 15 tysięcy walczących. Siły rosyjskie wyznaczone do zdobycia miasta liczyły 15 tys. ludzi, lecz to było głównie pospolite ruszenie z okolic Nowogrodu. Pierwsze oddziały pojawiły się pod miastem 15 stycznia 1813, a ich działania, z powodu zbyt słabego wyszkolenia ograniczyły się do zablokowania dróg transportowych i komunikacyjnych miasta. W dniach 5 – 6 marca trwało rosyjskie natarcie na Chełm, Siedlce, Orunię i Wrzeszcz, które po zaciekłych walkach zostały zdobyte. 27 kwietnia pod miasto przybył książę Aleksander Wirtemberski, który przejął dowództwo w oblężeniu miasta. Szacuje się, że do 1 maja francuski garnizon stracił około 10 tysięcy ludzi, z czego niemal 90% w wyniku chorób.

Reduta francuska
Reduta francuska.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Gda%C5%84sk_Reduta_Napoleo%C5%84ska.JPG

Po bitwie pod Lützen podpisano zawieszenie broni, które objęło również działania pod Gdańskiem , z okresu od 10 czerwca do 24 sierpnia. Czas ten z jednej strony został poświęcony na wzniesienie dodatkowych fortyfikacji oraz ściągnięcie niezbędnych posiłków. Wydalono wówczas z miasta niemal 6 tysięcy osób, które stanowiły obciążenie dla obrońców. Rosjanie zmusili je do pozostania na przedpolu, robiąc wyjątek tylko i wyłącznie dla dzieci. 29 sierpnia opanowana została Jaśkowa Dolina, pod miasto dotarła również niezbędna artyleria. Dostarczono 120 ciężkich dział, 28 haubic i 66 moździerzy. 10 października wykonano niespodziewany nocny atak i Rosjanom udało się opanować Zaroślak, skąd mieli dogodne pozycje do prowadzenia ostrzału jednego z głównych elementów fortyfikacji miejskich. A było to Grodzisk.

W następstwie ostrzału artyleryjskiego 31 października i 1 listopada wybuchł pożar w południowej części Wyspy Spichrzów, który zniszczył wiele spichlerzy ze zgromadzonymi w nich zapasami żywności. Fakt ten oraz narastający niepokój wśród mieszkańców, skłonił dowodzącego obroną miasta do kapitulacji w dniu 29 listopada. Jej początkowe warunki były bardzo honorowe, między innymi było prawo wyjścia części oddziałów z bronią i puszczenie żołnierzy wolno do domu. Na wieść o tym, że garnizon miasta niszczy zgromadzoną w nim broń, car rosyjski zmienił warunki kapitulacji i kazał wysłać jeńców w głąb Rosji.

Międzywojenny Gdańsk

Po raz drugi Gdańsk stał się Wolnym Miastem po ustaleniach traktatu wersalskiego po I wojnie światowej.  Niemcy uświadomili sobie, że odradzająca się państwowość polska zamierza sięgnąć po tereny, które Niemcy już od dawna traktowali jak integralną część swojego państwa. Po przegranej wojnie Niemcy nie mogli suwerennie decydować o swoim kraju, w tym o jego kształcie terytorialnym. Wiosną 1919 roku nadchodziły z Paryża wiadomości o planach przekazania Polakom większości Pomorza Gdańskiego, na skutek tego niemiecka ludność reagowała manifestacjami, które gromadziły w centrum Gdańska dziesiątki tysięcy osób. Manifestacje te i dominacja ludności niemieckiej w Gdańsku oraz w powiatach bezpośrednio z nim graniczących przyniosły skutek w postaci decyzji wielkich mocarstw o powołaniu Wolnego Miasta Gdańska. Według mojej oceny decyzja zapadła z tego powodu, że nie tylko odbywały się manifestacje, ale też obawiano się, że dojdzie do następnej walki przynajmniej na arenie europejskiej.

10 stycznia 1920 r., po uprawomocnieniu się postanowień traktatu wersalskiego kończącego I wojnę światową, Gdańsk został odłączony od Rzeszy Niemieckiej, ale formalnie nie istniało jeszcze Wolne Miasto Gdańsk. Gdańsk miał zostać zdemilitaryzowany, co oznaczało koniec pruskiego garnizonu gdańskiego. Aby zabezpieczyć Gdańsk, Ententa postanowiła na okres przejściowy obsadzić miasto własnymi oddziałami wojskowymi. Zadaniem wojsk alianckich było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku. Najwyższą władzę na terenie Wolnego Miasta Gdańska w organizacji sprawował brytyjski dyplomata Reginald Tower, noszący tytuły pełnomocnika Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych (inaczej Ententy) oraz tymczasowego Wysokiego Komisarza Ligi Narodów. W marcu rozpoczęła działalność powołana przez Towera Rada Stanu, w maju wybrano Zgromadzenie Konstytucyjne – pierwszy demokratyczny parlament. Wolne Miasto Gdańsk zostało utworzone 15 listopada 1920 roku jako wykonanie postanowień art. 100-108 traktatu pokojowego[4]. Art. 100 Traktatu określił granice Wolnego Miasta Gdańska, art. 105 ustanowił obywatelstwo Wolnego Miasta Gdańska dla osób tam zamieszkałych.

 

Paszport z Wolnego Miasta Gdańska z okresu międzywojennego.
Paszport z Wolnego Miasta Gdańska z okresu międzywojennego.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Danzig_passport.jpg

Sytuacja w mieście była napięta, ponieważ większość mieszkańców nie mogła pogodzić się z utworzeniem Wolnego Miasta Gdańska. Znacznie wzrosło bezrobocie i ceny żywności. Wybuchały strajki, dochodziło do plądrowania sklepów i prowokacji. Symbolem rozstania gdańskich Niemców z wielką ojczyzną był wymarsz ostatnich oddziałów niemieckiego garnizonu gdańskiego. Stosunek gdańszczan do odradzającej się Polski był z reguły niechętny, głównie z powodu słabej sytuacji gospodarczej i oderwania Gdańska od Niemiec.

Wolne Miasto Gdańsk miało własną konstytucję, która została zatwierdzana przez Ligę Narodów, hymn, parlament (który też został nazwany Volkstag oraz Zgromadzeniem Ludowym) jako organ ustawodawczy oraz Senat, stanowiący władzę wykonawczą. Kompetencje władz gdańskich były jednakże w wielu dziedzinach ograniczone na rzecz Ligi Narodów i Polski, którą reprezentował Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej. Wolne Miasto Gdańsk, zgodnie z postanowieniami konwencji polsko-gdańskiej, używało tytulatury Polski Przedstawiciel Dyplomatyczny. Językiem urzędowym był język niemiecki, lecz dokumenty wysyłane do Polaków i Kaszubów zamieszkujących Wolne Miasto Gdańsk miały dołączane tłumaczenie na język polski.

Siedziba Wysokiego Przedstawiciela Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku
Siedziba Wysokiego Przedstawiciela Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Danzig_Generalkommando.JPG

9 listopada 1920 roku zostało wykonanie postanowienie artykułu 104. traktatu wersalskiego i została podpisana konwencja polsko – gdańska. Nazwana również potocznie konwencją paryską. W takim przypadku zgodnie z postanowieniami konwencji to Polska odpowiadała za prowadzenie spraw zagranicznych i ochronę interesów obywateli Wolnego Miasta Gdańska za granicą, zawieranie umów międzynarodowych w imieniu Wolnego Miasta. Do tego jeszcze pojawiła się zgoda na zaciąganie zagranicznych zobowiązań kredytowych przez Wolne Miasto oraz rejestr statków pływających pod gdańską banderą. Terytorium Wolnego Miasta należało do obszaru celnego Rzeczypospolitej Polskiej, a kontrola ta była prowadzona przez polskich funkcjonariuszy celnych, zarówno na granicy Wolnego Miasta z Niemcami, jak i na granicy morskiej. Polska miała zapewnione prawo do bezpośredniego eksportu i importu towarów przez port gdański, posiadania własnej służby pocztowej, telefonicznej i telegraficznej, była właścicielem kolei na obszarze Wolnego Miasta. Wyłączeniem była linia tramwajowa. Ustanowiono wspólną polsko – gdańską Radę Portu i Dróg Wodnych Gdańska z uprawnieniami zarządu portem, urządzeń służących portowi i swobodzie żeglugi na Wiśle.

Część uprawnień Polski były sabotowane przez władze Wolnego Miasta Gdańska. Najwięcej problemów było z osiedlaniem się Polaków na jego terenie, natomiast Niemcy jednocześnie nie mieli żadnych przeszkód przy tym. Pojawiały się też utrudnienia przy zakładaniu polskich firm, przedsiębiorstw i spółek handlowych, przywozów polskich towarów, zatrudniania polskich obywateli i nabywanie nieruchomości.

Skrzynka pocztowa Poczty Polskiej w WMG
Skrzynka pocztowa Poczty Polskiej w Wolnego Miasta Gdańska.
Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Old_Polish_letterbox_in_Gda%C5%84sk.jpg

W 1924 roku Polska otrzymała zgodę od Ligi Narodów na założenie wojskowej składnicy tranzytowej i utrzymywanie załogi wojskowej, do ochrony składnicy na półwyspie Westerplatte. W latach 1920 – 1930 w Gdańsku działała silna placówka polskiego wywiadu wojskowego, mająca status ekspozytury Oddziału II Sztabu Generalnego (inaczej Głównego). W 1930 roku Senat Wolnego Miasta Gdańska, powołując się na korzystne dla siebie orzecznictwo Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze, odmówił Polsce prawa do stacjonowania jej okrętów wojennych w porcie gdańskim. W 1932 roku postanowienie Senatu stało się powodem tzw. kryzysu gdańskiego, gdy polski okręt ORP Wicher na polecenie Józefa Piłsudskiego wymusił prawo do obecności Marynarki Wojennej RP w tym porcie, grożąc otwarciem ognia na budynki urzędów gdańskich w przypadku uniemożliwienia mu powitania eskadry niszczycieli Royal Navy, składającej wizytę w Gdańsku. Do użycia siły nie doszło – Brytyjczycy zostali powitani przez Polaków bez oporu ze strony miasta. W konsekwencji Senat odnowił układ z Polską w sprawie pobytu okrętów Marynarki Wojennej RP w porcie gdańskim.

Wolne Miasto Gdańsk znajdując się w obrębie granicy celnej II Rzeczypospolitej, pozostawało jednocześnie poza zasięgiem terytorialnym polskich służb podatkowych. Dla rezydentów Wolnego Miasta Gdańska tworzyło to de facto strefę wolnocłową, ze wszystkimi konsekwencjami tego faktu. W listopadzie 1922 roku została uruchomiona na pierwszym piętrze koszar na Górze Gradowej państwowa radiostacja nadbrzeżna Küstenfunkstelle. Radiostacja przesyłała w rejon południowego Bałtyku komunikaty gdańskiego Państwowego Obserwatorium, które informowało o ruchu morskim, pogodzie i zagrożeniach.

Po zdobyciu władzy przez NSDAP w 1933 roku niemiecki senat coraz bardziej ograniczał przywileje dla Polski nadane przez Ligę Narodów. Skutkiem tego było nasilenie antypolskich prowokacji, likwidacja opozycyjnych wobec NSDAP partii politycznych i represje wymierzone w gdańskich Żydów. W 1938 roku władzę w Wolnym Mieście Gdańsku faktycznie przejęła NSDAP, co nasiliło hitleryzację tego miasta, forsowaną przez czołowych działaczy narodowosocjalistycznych.

Siedziba Volkstagu
Siedziba Volkstagu
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Die_Gartenlaube_%281886%29_b_313.jpg

Sprawa Wolnego Miasta Gdańska, obok konfliktu wokół tak zwanego polskiego korytarza, stała się koronnym pretekstem do napaści na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej. 1 września 1939 r. Niemcy rozpoczęły agresję na Polskę atakiem na składnicę wojskową na Westerplatte i Pocztę Polską w Gdańsku, ogłaszając włączenie Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy. Ta decyzja była podjęta dzięki niemieckiemu oraz gdańskiemu senatowi. W ramach Akcji Tannenberg niemieckie służby specjalne i miejska policja, przystąpiły do masowych aresztowań i likwidacji instytucji polskich na jego terenie. Po aresztowaniach rozstrzeliwano Polaków w masowych egzekucjach. Dla Polaków już 2 września 1939 r. utworzono obóz koncentracyjny Stutthof, gdzie wysyłano w celu eksterminacji przedstawicieli polskiej inteligencji. Obóz w Stutthof od 1941 roku stał się także miejscem kaźni Żydów i przedstawicieli innych narodowości. Wolne Miasto Gdańsk stało się, wbrew prawu międzynarodowemu, częścią prowincji Gdańsk – Prusy Zachodnie III Rzeszy, w trybie dekretu Adolfa Hitlera z 8 października 1939 roku.

Po II wojnie światowej niemieccy mieszkańcy Gdańska myśleli, że miastu zostaną przywrócone prawa jakie były przed wojną. Niestety kto inny ustalał oraz inne były skutki negocjacji międzynarodowych w czasie konferencji poczdamskiej. Do 1990 roku Niemcy nie uznawali ustaleń, nie tylko związanych z Wolnym Miastem Gdańskiem. Dopiero na konferencji dwa plus cztery, która odbyła się 14 listopada 1990 roku uznali ten teren jako należący do Polski. Traktat ten nie dotyczy jednak obszaru Wolnego Miasta Gdańska, które od 1920 nie było częścią terytorium Niemiec, ale w latach 1939-1945 stało się nią jedynie faktycznie. Na dodatek jeszcze nie prawnie. Dalsze istnienie Wolnego Miasta Gdańska uznaje za fakt tylko i wyłącznie przez środowisko zamieszkałych w Niemczech obywateli WMG. Środowisko to wybrało w 1947 r. istniejącą do dziś Radę Gdańską, które pełni obowiązki Senatu na uchodźstwie. Rada ta przez cały okres swego działania wywiera naciski na ONZ (obecnie następczynię Ligi Narodów) celem uregulowania prawno – międzynarodowego statusu Wolnego Miasta Gdańska. W domyśle jest zniesienie tymczasowej polskiej administracji i przywrócenia WMG zwierzchnictwa nad Gdańskiem, a przez to przeprowadzenie rewindykacji majątku utraconego przez wygnanych obywateli.

Podsumowanie

To co widać, Gdańsk był Wolnym Miastem albo też miastem – państwem dwukrotnie. Za każdym razem walczono o niego zaciekle, niezależnie od sytuacji politycznej. Za pierwszym razem było utworzenie odpowiednich terenów raczej dla uspokojenia walczących z sobą stron – polsko – francuskiej i prusko – rosyjsko – angielskiej. Natomiast już w okresie międzywojennym miasto zostało utworzone z niemieckich ziem i tutaj tak naprawdę Niemcy do końca nie chcieli oddać tych ziem Polakom. Można zrozumieć, że po tak długim okresie posiadania (od rozbiorów Polski po koniec I wojny światowej) niemiecka społeczność już się przyzwyczaiła. Niestety teren nie był już taki jak wcześniej i faszyści zrozumieli jaką drogą mogą go odzyskać, wiadomo jak to się skończyło.

Chciałbym też podziękować w tym miejscu obsłudze konta na Twitterze samego miasta Gdańska, która szybko oceniła mój tekst. Do tego jeszcze dosyć miło określili swoją wiedzę. Dzięki nim wiem, że warto pracować nad wiedzą historyczną, przynajmniej moją.

Ciekawostki historyczne związane z tekstem

Traktat wersalski jest to główny układ pokojowy kończący I wojnę światową, podpisany 28 czerwca 1919 roku przez Niemcy, mocarstwa Ententy, państwa sprzymierzone i stowarzyszone. Został ratyfikowany 10 stycznia 1920 roku i z tą datą wszedł w życie. Traktat ustalił wiele granic międzypaństwowych w Europie (w tym granice Wolnego Miasta Gdańska) oraz wprowadził nowy ład polityczny. Traktat wersalski został zawarty podczas paryskiej konferencji pokojowej, trwającej od 18 stycznia 1919 roku do 21 stycznia 1920 roku. Brało w niej udział 27 zwycięskich państw. Polska była reprezentowana przez Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego. Państwa pokonane w I wojnie światowej, czyli Niemcy, Austro-Węgry, Turcja oraz Bułgaria nie zostały dopuszczone do konferencji. Przedstawiono im tylko traktaty do podpisania. Natomiast Rosja Sowiecka nie została zaproszona z powodu, że mocarstwa Ententy nie uznawały rządu bolszewickiego, który w marcu 1918 roku podpisał w imieniu Rosji separatystyczny pokój z Niemcami, co było złamaniem porozumień sojuszniczych w ramach Ententy. W konsekwencji Rosja nie była uznawana za państwo sojusznicze i zwycięskie.

Traktat brzeski jest to traktat pokojowy podpisany w Brześciu 3 marca 1918 roku między Cesarstwem Niemieckim i Austro-Węgrami oraz ich sojusznikami a Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republiką Radziecką (inaczej Rosją Sowiecką). Jednym z postulatów bolszewików było podpisanie pokoju i wycofanie się Rosji z I wojny światowej. Rosja Sowiecka dążyła do zakończenia wojny, aby móc przeznaczyć swe siły na nasilającą się wojnę domową w Rosji. Niemcy toczyły wojnę na dwóch frontach i dążyły do zamknięcia frontu wschodniego, a następnie skierowania całego wysiłku zbrojnego na front zachodni.

Dokument traktatu brzeskiego z 1918 roku
Dokument traktatu brzeskiego z 1918 roku
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Traktat_brzeski_1918.jpg

Republika Weimarska to tak naprawdę potoczna nazwa państwa niemieckiego, istniejącego w latach 1919 – 1933. Urzędowo nazwa pozostawała jako: Rzesza Niemiecka. Republika powstała w wyniku rewolucji listopadowej 1918 roku. Było to państwo federalne, demokratyczne, z mieszaną prezydencko – parlamentarną formą rządów. Nazwa republiki pochodzi od miasta Weimar, w którym obradowało zgromadzenie narodowe, uchwalające konstytucję. Na powstanie republiki bezpośredni wpływ miały skutki I wojny światowej. Upadek republiki spowodował powstanie i umocnienie się nazizmu.

Konferencja poczdamska jest to konferencja, która odbyła się w dniach 17 lipca 1945 roku – 2 sierpnia 1945 roku w Poczdamie. Spotkało się trzech wielkich przywódców powiązanych z sobą w koalicji antyhitlerowskiej i było to tak zwane spotkanie wielkiej trójki. Celem konferencji było ustalenie: trybu likwidacji skutków II wojny światowej, losów Niemiec oraz opracowanie traktatów pokojowych i zasad organizacji powojennego świata.

Konferencja dwa plus cztery to zorganizowana w 1990 roku seria spotkań przedstawicieli dwóch państw niemieckich oraz czterech mocarstw koalicji antyhitlerowskiej, dotyczących zjednoczenia Niemiec podzielonych po II wojnie światowej. W spotkaniach tych udział brali: Niemiecka Republika Demokratyczna, Republika Federalna Niemiec, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. 12 września 1990 roku w Moskwie kraje te podpisały Traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec, zwany także Traktatem dwa plus cztery, który otworzył drogę do zjednoczenia Niemiec. Podczas konferencji omawiano polityczne aspekty zjednoczenia, kształt granic, przynależność do struktur międzynarodowych czy wielkość armii. Strona polska była żywo zainteresowana kwestią zjednoczenia Niemiec z uwagi na dotychczasowe problemy związane z regulacją granicy. Postulat polskiego uczestnictwa w konferencji wysunął minister Krzysztof Skubiszewski, który jednocześnie zaproponował, aby połączyć kwestię bezpieczeństwa NRD i RFN z kwestią bezpieczeństwa ich sąsiadów. Oficjalne polskie stanowisko wyrażono w liście premiera Tadeusza Mazowieckiego z 20 lutego 1990, w którym strona polska zaznaczyła, że nie chodzi jej o uzyskanie statusu identycznego z państwami niemieckimi, ale o przedstawienie swojego punktu widzenia w zakresie bezpieczeństwa.

Jeśli jesteście zaciekawieni to jeszcze jest fanpage na Facebooku, który nawiązuje historycznie to opisywanego przez ze mnie miasta. Adres, pod który możecie się kierować, to https://www.facebook.com/StrefaHistorycznaWMG. Możecie polubić albo i nie, to Wasza decyzja. Natomiast ja odnalazłem taką możliwość i zarazem ciekawostkę. Odnalazłem też artykuł na stronie internetowej Gazety Wyborczej, gdzie odnaleziono film (chociaż już w momencie kończenia pisania tekstu już nie ma możliwości obejrzenia na portalu Youtube) nagrany u schyłku istnienia Wolnego Miasta Gdańsk. Tak naprawdę jest to wywiad z jedną z osób, które oglądały ten film oraz rozpoznają dawne miasto. Dzięki temu można też zorientować się co tak naprawdę mogło się dziać i w jaki sposób też hitlerowskie Niemcy przejmowały miasto.

Bibliografia

1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolne_Miasto_Gda%C5%84sk_%281807-1814%29;

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wolne_Miasto_Gda%C5%84sk;

3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Traktat_wersalski;

4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Traktat_brzeski;

5. http://pl.wikipedia.org/wiki/Republika_Weimarska;

6. http://pl.wikipedia.org/wiki/Konferencja_poczdamska;

7. http://pl.wikipedia.org/wiki/Konferencja_dwa_plus_cztery;

8. http://trojmiasto.gazeta.pl/trojmiasto/1,48341,11631546,Gdansk_1939_rok__zobacz_ostatnie_chwile_Wolnego_Miasta.html.